Her sektör, her iş kolu inovasyona açıktır. Ancak; bazı sektörler ülkemizde yeni gelişiyor ve yenilikçi arayışlara yeni girişiyor. Otomotiv sektörü ise bunun tamamen dışında. Otomotiv, yıllardır kalite, tedarik kontrol, yazılım alt yapısı, geliştirilmiş ürün ya da süreç gibi kavramları bünyesinde barındıran belki de en köklü sektördür.

Fiikri haklar, inovasyon sürecinin meyveleridir. Bir işletmenin en önemli değerlerinden biri fikri varlıklarıdır. Her işletmenin belkemiği diyebileceğimiz gayri maddi varlıklar olarak tanımlanan bu fikir ürünleri fikri mülkiyet haklarını ortaya çıkarır. Çoğu işletme bu değerlerinden/varlıklarından habersizdir. Tanımlanmayan fikir ürünlerinden kimse haberdar olamayacağından değersizdirler, dolayısıyla işletme için de bir kayıptır. Dolayısıyla bir işletmenin yapması gereken ilk işlerden biri gayri maddi varlıklarından haberdar olmak, değerlendirmek ve yeni değer yaratmaktır.

Fikri mülkiyetler özel, yasal kabul ve koruma yeteneğine sahip, elle tutulamaz varlıklardır. Genellikle şöyle gruplandırılırlar:

•             Yaratıcı (ticari marka, telif hakları, bilgisayar yazılımı)

•             Yenilikçi (patentler, endüstriyel tasarımlar, ticari sırlar)

Fikri mülkiyetlerin çoğunluğunun belirlenmiş hukuki süresi ve harici ticarileşme fırsatları vardır. Zihinsel mülkiyet için daha işlemsel veri tabanları mevcuttur ve diğer elle tutulamaz mallara göre daha yüksek telif hakkı oranlarına sahiptir.

Otomotiv sektörü, ciddi anlamda fikri hak üreten ve dünyada bunu çok iyi koruyan bir sektördür. Yıllara dayanan tecrübesi ile otomotiv, dünyada en çok patent alan ve inovatif katma değer üreten alanlardan bir tanesidir. Ülkemizde son yıllarda, sağlanan devlet teşvikleri ve bilinçlenme faaliyetleri sayesinde dünya standartlarına yakın seviyede inovatif değer üretilmeye başlanmıştır. Ancak; her şeye rağmen ülkemiz otomotiv sektörü, patent stratejilerine dayalı bir Ar-Ge anlayışını tam olarak benimseyebilmiş değildir.

İnovatif değer yaratan ürün ya da süreç ya da bir başka ifade ile patent stratejisine dayalı Ar-Ge faaliyeti geliştirmek için işletme kültürü içerisinde fikri mülkiyet kültürü de olmazsa olmazdır. Böyle bir kültüre sahip olmayan işletmelerde maalesef ya bir hukuki yaptırımdan korunmak için ya da heyecan yaratan yeni bir ürünü piyasaya güvenle sürmek için patent alınmaktadır.

Fikri haklar, sistematik bir anlayışla kurgulanması gereken, farklı başlıklar altında değerlendirilerek oluşturulması gereken bir konudur. Yani, bazen kendi ürünümüzü korumak için, bazen sistemimizi korumak için bazen de pazarlama stratejisinin bir sonucu olarak patent, tasarım, telif hakkı gibi konulara başvurulmalıdır. Taşınabilir bir varlık ya da taşınmaz bir mülk gibi, gayri maddi mülk oluşturmak ve bunu korumak için de mücadele verilmelidir.

Güçlü bir fikri mülkiyete sahip şirketler, bu noktadan sonra, artık bu mülklerinin sefasını süremeye başlarlar.

Fikri Mülkiyetinizi kullanmanın birçok yolu bulunmaktadır:

•             Devir

Hakkın hak sahibinden bir başka şahıs ya da organizasyona transfer edilmesidir.

•             Lisans

Bir patent sahibinin başka bir şahsa bir eylem gerçekleştirmesi için izin vermesinin yollarıdır. Bu tür bir iznin söz konusu olmaması hakkın ihlal edilmesi demektir. 

Lisans, başka bir şahsın, bir patent yolu ile korunan bir buluşu yasal olarak imal etmesine, kullanmasına ya da satmasına izin verir. Buna karşılık olarak, patent sahibi genellikle telif ücreti ödemesi alır.          

•             Franchise verme

Bir franchise anlaşmasında, FRANCHISE VEREN fikri mülkiyet haklarına sahip olan taraftır. Örneğin; TİCARİ MARKA aynı zamanda KNOW HOW ve iş, pazarlama ve işletme stratejisi bir iş ilişkisine, işlerini Francise verenin kurallarına göre yürüten bir FRANCHISE ile girer.

Özetle, fikri mülkiyete sahip olmak için ve fikri mülkiyeti yönetmek için bir istek, akabinde de bunu yapabilecek bir kültür oluşturmak ile ülkemiz otomotiv endüstrisi, tıpkı dünyadaki gibi güçlü patentlere ve paraya çevrilmiş inovatif teknolojilere sahip olabileceklerdir. İşletmeler, değer verdikleri üretme süreçleri gibi, bu süreçleri koruma anlamına da gelebilecek fikri mülkiyete de değer verdikleri sürece, rekabet edebilirlikleri de dünya standartlarına çıkacaktır.

Keyifli günler diliyorum,

Ömer KOCAKUŞAK
Bilen Patent & Univation